Święto Niepodległości 2024. Jak zmieniła się Warszawa od czasów Piłsudskiego?

Niepodległość od wieków związana jest z Warszawą. To tu działy się najważniejsze wydarzenia, także w latach przełomu, czyli 1915-18 roku. Dziś powiedzielibyśmy, że po zmianach geopolitycznych Polska z okupacji rosyjskiej weszła pod strefę wpływów Niemiec, a ostatecznie po klęsce Rzeszy zwycięskie mocarstwa ogłosiły, że powstanie niepodległe państwo polskie ze stolicą w Warszawie. 

To jednak duże uproszczenie, bo nie o tym jest ten artykuł. 

Warto prześledzić, jak wyglądała Warszawa w dniu 11 listopada 1918 roku, gdy Rada Regencyjna przekazała Józefowi Piłsudskiemu władzę wojskową, a trzy dniu później cywilną. 

Zdjęcia z Warszawy z lat tuż po odzyskaniu niepodległości (kliknij zdjęcie poniżej).

Jak duża była Warszawa 1918? 

Wielkość, statystycznie, trzeba mierzyć dwoma parametrami: 

• powierzchnią miasta
• liczbą mieszkańców.

W 1918 roku powierzchnia Warszawy liczyła 121 kilometrów kwadratowych. Dziś jest to ponad cztery razy więcej (517,2 km²). Ale w tym miejscu trzeba dodać zmianę, która zaszła dokładnie 8 kwietnia 1916 roku. Tego dnia generał-gubernator Hans von Besseler wydał zarządzenie o powiększeniu miasta. Warszawa zwiększyła swoją powierzchnię aż trzykrotnie. To właśnie wtedy dołączono do niej takie osiedla/dzielnice jak choćby Mokotów, Czyste, Młociny, Bródno, Targówek czy Grochów. 

Wcześniej Warszawa była „ściśnięta” na 32 km² i otoczona zbudowanymi przez Rosjan fortami wojskowymi, których fragmenty istnieją do dziś. Uwolnienie zabudowy, w 1916 roku, było ratunkiem dla bardzo zatłoczonego miasta. 

Według szacunków, w 1918 roku w Warszawie mieszkało ok. 800 tysięcy osób. Oficjalny spis ludności przeprowadzono trzy lata później. Wynika z niego, że w stolicy mieszka dokładnie 935 713 osób. Znacznie więcej kobiet niż mężczyzn. W tym 310 tys. Żydów. 

Dziś w stolicy zamieszkują, według oficjalnych danych GUS z czerwca 2023 roku, 1 862 402 osoby. To właściwie równo dwa razy więcej mieszkańców niż w spisie sprzed stu dwóch lat. Trzeba jednak zauważyć, że w tym czasie miasto znacznie zwiększyło nie tylko powierzchnię, ale także liczbę mieszkań. Choć wciąż, o czym świadczy popyt na nowe inwestycje, mieszkań w Warszawie brakuje.  

Problemy mieszkaniowe 

W 1921 roku, według oficjalnego spisu ludności w Warszawie było dokładnie 194 441 mieszkań. Oznacza to, że średnio na mieszkanie przypadało pięć osób. Biedniejsze dzielnice znacznie zawyżały ten wskaźnik. Wskazuje na to także fakt, że najwięcej (aż 40 proc.) stanowiły mieszkania jednoizbowe. 

Dla porównania obecnie w stolicy są 1 020 433 mieszkania, a średnia na lokal wynosi koło dwie osoby. Warto dodać, że wiele z tych mieszkań jest… pustych. Jak ustaliła „Stołeczna”, powołując się na dane Stoen Operator, w stolicy jest 96 955 mieszkań, które praktycznie nie pobierają prądu. Można je uznać za pustostany. 

Ciekawostki: 

1. W 1918 roku najwyższym budynkiem w Warszawie, i w całej Polsce, była PAST-a (51,5 m). Wzniesiono go w stylu chicagowskim latach 1908-1910. Wtedy był najwyższy w Europie, ale wkrótce prześcignął go brytyjski Royal Liver Building. Dziś Varso (310 metrów) również jest najwyższy w Polsce, a także w Unii Europejskiej (lub w Europie bez Rosji, jak kto woli). 
2. Lotnisko Chopina otwarto w 1934 roku. Wcześniej główne lotnisko w Warszawie znajdowało się na Polu Mokotowskim. Otwarto je w 1910 roku, a pierwsze loty cywilne rozpoczęły się mniej więcej dekadę później. 
3. W 1918 roku, podobnie jak dzisiaj, czekano na prace przy linii średnicowej. Wtedy przyjęto projekt budowy, który planowano już w latach 1895-1902. Ostatecznie trasę – działającą do dziś – uruchomiono 2 września 1933 roku.