Hala produkcyjna na Służewcu została zabytkiem. To jeden z ostatnich reliktów przemysłowej historii osiedla

Warszawski Służewiec właśnie wzbogacił się o nowy zabytek. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków poinformował, że do rejestru trafiła Hala Centralnego Laboratorium i Biura Konstrukcji Narzędzi przy ul. Suwak 4. Stało się to po rozstrzygnięciu Wojewódzkiego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sądy uznały, że wpis do rejestru zabytków jest prawomocny i ostateczny. 

To ważna wiadomość dla mieszkańców Służewca, który już lata temu zatracił swoją przemysłową tożsamość na rzecz biurowej, dziś do historii stopniowo przechodzą tamtejsze biura, a zastępują je mieszkania. W obliczu tak gwałtownych przemian na osiedlu kulturowe dziedzictwo potrzebuje szczególnej ochrony. Hala przy ulicy Suwak 4 to jeden z ostatnich reliktów Południowej Dzielnicy Przemysłowej Służewiec (DPS). To też interesujący okaz powojennego modernizmu, nurtu architektonicznego, które również jest w Warszawie zagrożony.

Zabudowa Centralnego Laboratorium i Biura Konstrukcji Narzędzi w Warszawie powstała w ramach DPS. Był to projekt lokalizacji przemysłu na terenach wiejskich pod Warszawą stworzony w 1948 roku. Plan ówczesnych urbanistów zakładał, że dzisiejszy Służewiec zostanie uprzemysłowiony. Rzeczywiście od 1951 do 1963 roku zbudowano tam 26 zakładów przemysłowych, magazyny, warsztaty, zajezdnie tramwajowe, bocznice kolejowe oraz bazy transportowe i przeładunkowe. 

Modernistyczna hala na Służewcu zabytkiem 

Sam kompleks przy ulicy Suwak 4 powstał w latach 1959-1961. Była to już końcówka realizacji drugiego etapu dzielnicy według projektu Warszawskiego Biura Projektów Budownictwa Przemysłowego pod kierownictwem Henryka Marconiego. Przy skrzyżowaniu ulicy Suwak z Domaniewską, obok torów kolejowych, stanął 3-kondygnacyjny budynek biurowy wraz z parterową halą produkcyjną. Od strony ulicy Suwak znajdowały się tam właśnie biura oraz pomieszczenia gospodarcze, łącznik przeznaczono na pokoje socjalne, a halę na produkcję Zakładu Budowy Prototypów. Budynki są wykonane z żelbetowych prefabrykatów, znajdują się tam też murowany cegłą silikatową elementy. 

Jak podkreśla mazowiecki konserwator, szczególnie cennym elementem założenia jest hala warsztatowa o kubaturze 10 tys. m kw. na rzucie prostokąta. 

- Konstrukcja hali wykorzystywała jako inspirację projekt aut. inż. Wacława Zalewskiego i Ignacego Draguły.  W budynku wykonano wsparte na rozwidlających się słupach żelbetowych sklepienie z prefabrykatów w formie łupin koloidalnych (9 szt.), założonych na siatce modularnej o wymiarach 12 x 12 m. Powłokowe konstrukcje cienkościenne, których przykładem są sklepienia hali warsztatowej, uważane były wówczas za najbardziej ekonomiczny sposób wykorzystania stali i betonu w budownictwie. Połączone segmenty, produkowane na specjalnych, przesuwnych „kombajnach”, tworzyły sklepienia zapewniające ochronę przed opadami atmosferycznymi i zapewniające dobre oświetlenie hali produkcyjnych – podkreśla mazowiecki konserwator zabytków. 

Z konstrukcjami wzniesionymi tą technologią mieliśmy na terenie DPS do czynienia w dwóch miejscach. Jedno z nich to nieistniejąca już hala szedowa Spółdzielni Włókienniczej im. 17 Stycznia, a drugie to właśnie hala przy Suwak 4.