Terminy do psychiatry odstraszają? Sprawdzamy jak jest naprawdę

Sprawdzam kolejkomat NFZ i łapię się za głowę – 1000 dni oczekiwania w poradni zdrowia psychicznego. Najbliższy termin? Czerwiec 2028 roku. Dzwonię więc do NFZ, próbując zrozumieć, skąd te niebotyczne terminy. - Pani zadzwoni do mazowieckiego konsultanta. Ja mogę powiedzieć tylko, jak długie są kolejki – słyszę. Bez odpowiedzi ze strony konsultantów, postanawiam spróbować kontaktu z aktywistami lub stowarzyszeniami zajmującymi się zdrowiem psychicznym. Moje kroki kieruję ku Stowarzyszeniu Polskie Towarzystwo Sucydologiczne.

Telefon odebrała miła doktor, która zamiast odpowiedzi zaproponowała mi eksperyment. Miało to polegać na sprawdzeniu dostępności wizyty w ramach pilotażu Centrów Zdrowia Psychicznego (CZP). Lekko zniechęcona, lecz pełna nadziei, wykonałam telefon do ursynowsko-wilanowskiej placówki. Ku mojemu zdumieniu, rejestratorka zaoferowała mi wizytę już w przyszłym tygodniu – bezpłatnie. Po tygodniu poszukiwań „nieistniejących terminów” okazało się, że dostęp do pomocy wcale nie jest tak trudny, jak mi się wydawało. Oddzwaniam więc do specjalistki ze stowarzyszenia.

- Bo widzi Pani, ja często przyjmuję u siebie rodziców z dziećmi w kryzysie zdrowia psychicznego i pytam ich czy zasięgali pomocy u specjalisty. Wszyscy odpowiadają, że nie, bo przecież nie ma terminów. Ja wtedy pytam - a próbowali Państwo zadzwonić? Rodzice odpowiadają - w telewizji mówią, że przecież nie ma terminów. A sama Pani sprawdziła i momentalnie dostała błyskawiczny termin - kontynuuje specjalistka zdrowia psychicznego.

Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego, przypadający na 10 października, jest dobrą okazją, aby zastanowić się nad naszym dostępem do wsparcia i odkryć, że wiele placówek oferuje natychmiastową pomoc, o której mało kto wie.

Centrum Zdrowia Psychicznego to miejsce, gdzie można uzyskać bezpłatną pomoc przez całą dobę, bez skierowania i bez długiego czekania na wizytę. Pomoc jest dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta – obejmuje wizyty w poradni, pobyt na oddziale dziennym lub całodobowym, a także wsparcie zespołu leczenia środowiskowego, który może odwiedzać pacjenta w jego domu. Indywidualny plan leczenia opracowują specjaliści w oparciu o bieżący kontakt z osobą w kryzysie psychicznym. Centra te są przeznaczone dla osób powyżej 18. roku życia.

Warto podkreślić, że w Polsce funkcjonuje wiele placówek, które oferują wsparcie bez skierowania i w krótkim czasie. Mapę takich miejsc można znaleźć na stronie czp.org.pl, gdzie dostępna jest lista Centrów Zdrowia Psychicznego działających w różnych częściach kraju. Wystarczy jeden telefon, aby uzyskać dostęp do pomocy, często bez konieczności czekania na odległe terminy. Zamiast opierać się na przekonaniach, które mówią, że „terminów nie ma”, warto samodzielnie sprawdzić możliwości i zadzwonić do wybranej placówki.

Pomoc dla dzieci i młodzieży

Dla młodszych pacjentów system wsparcia psychicznego również przeszedł istotne zmiany. W 2020 roku Ministerstwo Zdrowia wprowadziło model ochrony zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży oparty na trzech poziomach referencyjności. Jego celem jest zapewnienie pomocy jak najbliżej miejsca zamieszkania i na jak najwcześniejszym etapie problemów. To podejście ma na celu zapobieganie hospitalizacji na oddziale psychiatrycznym, która może być trudnym doświadczeniem dla młodego pacjenta i jego rodziny.

Lista ośrodków świadczących pomoc psychologiczną dla dzieci i młodzieży dostępna jest na stronie NFZ. Oprócz ośrodków zdrowia można skorzystać z pomocy w szkolnych gabinetach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, poradniach psychologiczno-pedagogicznych, ośrodkach interwencji kryzysowej, powiatowych centrach pomocy rodzinie oraz organizacjach pozarządowych.

Wsparcie dla osób w kryzysie

Serwis „Życie warte jest rozmowy” (www.zwjr.pl), działający od 2021 roku, skierowany jest przede wszystkim do osób w kryzysie samobójczym oraz ich bliskich. Serwis oferuje anonimową, bezpłatną pomoc, a także informacje o zachowaniach samobójczych, podcasty z osobami, które przeżyły próby samobójcze, oraz porady ekspertów. Znajduje się tam także wyszukiwarka miejsc, gdzie można uzyskać bezpłatną pomoc.

Wsparcie w ramach serwisu oferowane jest na kilka sposobów: można skorzystać z zakładki „Napisz do specjalisty”, w której kontakt odbywa się w formie wiadomości tekstowych. Dodatkowo dostępne są wideokonsultacje dla rodziców dzieci w kryzysie samobójczym, dla nauczycieli oraz dla osób, które straciły bliską osobę na skutek samobójstwa.

Ze świadczenia pomocy ofertowanej na www.zwjr.pl może skorzystać każdy, kto czuje, że potrzebuje kontaktu za specjalistą. Specjaliści wyróżniają różne typy osób, które się z nimi kontaktują:

I TYP – osoby mierzące się z poważnym kryzysem zdrowia psychicznego (problemy związane z zachowaniami samobójczymi i autoagresywnymi, stanowią dominującą tematykę wiadomości), które własną sytuację postrzegają jako mniej skomplikowaną i trudną, niż sytuacja innych piszących.

Od dłuższego czasu mam myśli samobójcze, okaleczam się, codziennie płaczę. Z niczym sobie nie radzę, jestem kompletnie beznadziejna. To wszystko moja wina… Nie musicie odpisywać, wiem, że inni mają gorzej i bardziej potrzebują pomocy, niż ja.

II TYP – osoby, które poszukiwały profesjonalnej pomocy bezpośredniej, jednak do tej pory jej nie uzyskały lub ich potrzeby nie zostały zaspokojone.

Trzy razy próbowałem terapii – za każdym razem czułem się tylko gorzej. Jeden terapeuta mnie wyśmiewał, inny wmawiał mi to, czego nie powiedziałem, a trzeci miał mnie gdzieś. Nigdy więcej nie sięgnę po pomoc, nawet nie próbujcie mnie do tego przekonywać.

Chciałabym skorzystać z pomocy, ale jak słyszę, że trzeba czekać 4-6 miesięcy, to nawet nigdzie nie dzwonię.

III TYP – osoby, które nie dostrzegają w swoim otoczeniu ludzi, którzy mogliby ich wspierać, zrozumieć, pomóc zorganizować pomoc (to szczególnie ważne w przypadku osób poniżej 18. roku życia, które potrzebują zgody rodziców lub opiekunów prawnych na korzystanie z pomocy psychoterapeutycznej lub psychiatrycznej).

Nie mogę powiedzieć rodzicom. Oni się już dużo przeze mnie nacierpieli i tak bardzo chcą, żebym czuła się lepiej.

Tak długo to wszystko ukrywam. Nie chcę, żeby ktoś pomyślał, że jestem kłamczuchą. Wychowawczyni tyle razy proponowała mi rozmowę, a ja jej mówiłam, że nic się nie dzieje. 

IV TYP – osoby, które nie wyobrażają sobie rozmowy o swoich problemach, mają za sobą doświadczenie prób kontaktu bezpośredniego i przez telefon z profesjonalistami, które jednak nie doprowadziły do faktycznej rozmowy o problemach.

Bardzo się cieszę, że jest takie miejsce. Ja nie umiem rozmawiać, nie wiem co powiedzieć, jak to wszystko ubrać w słowa. Kilka razy dzwoniłam do telefonu zaufania, ale natychmiast się rozłączałam.

Nie wyobrażam sobie rozmowy o tym, jak się czuję. Od razu się rozpłacze. Jak pisze, to jest mi lżej i mogę opanować emocje.
 

Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego to doskonała okazja, aby przypomnieć sobie, że dostęp do wsparcia jest możliwy. Wystarczy, że zrobimy pierwszy krok – zadzwonimy i zapytamy o dostępność, zamiast wierzyć, że pomoc jest nieosiągalna.