Zaskakujące odkrycie podczas remontu pawilonu Cepelii. Znaleziono neony

Biuro konserwatora zabytków w porozumieniu z inwestorem zdecydowało się na przekazanie tych artefaktów do Muzeum Neonów. Do placówki trafią też fragmenty oryginalnej elewacji z ryflowanej blachy – z zachowanym śladem po dawnym neonie Cepelii.

Muzeum Neonów rozpoczęło proces renowacji neonowych artefaktów. Odtworzona zostanie szklana gablota, na której umieszczone zostaną odnalezione reklamy neonowe Cepelii.  Witryna, umieszczona w muzeum, będzie prezentować historię pawilonu Cepelia wraz ze zdjęciami i innymi pamiątkami (np. oryginalnymi torebkami i opakowaniami).

Zapytaliśmy rzecznika Muzeum Neonów Witolda Urbanowicza, kiedy będzie można oglądać neony w muzeum.

- Jesteśmy w trakcie prac konserwatorskich. W tej chwili odtwarzamy szklane neonowe rurki. To wszystko jest rzemieślnicza, ręczna robota. Zakładamy, że prace te zakończą się jeszcze w czerwcu i wkrótce - najpóźniej na początku wakacji - będzie już można oglądać u nas odnowione neony. W dalszej perspektywie, jeśli pozwolą środki, chcielibyśmy też odtworzyć szklaną gablotę, na której umieszczone były te niewielkie neony. W samej gablocie prezentowane byłyby informacje o Cepelii – wyjaśnił rzecznik. 

Jak zaznaczył, nie zachowała się dokładna informacja o roku powstania neonów. 

- Sam pawilon został otwarty w 1966 r. Zewnętrzna, wolnostojąca gablota reklamowa, na której umieszczone były neony, była elementem oryginalnego założenia - widać to na rysunkach projektowych, sporządzonych przez Zygmunta Stępińskiego. Od początku też projektowano reklamę neonową - choć w innej formie, niż rysowano na szkicach pawilonu. Z dużym prawdopodobieństwem możemy założyć, że restaurowane teraz neony pochodzą z II połowy lat 60., czyli okresu powstania całego pawilonu Cepelii - wskazał. - Odnalezienie tych neonów było dużą niespodzianką - sama zewnętrzna gablota nie istnieje od kilkudziesięciu lat. To w zasadzie niespotykana sytuacja - zazwyczaj demontowane neony trafiają na złom. A tutaj, jakimś cudem, zachowały się zapomniane w remontowanym teraz pawilonie – ocenił rzecznik. 

Urbanowicz dodał, że nie jest to jedyny neon Cepelii, jakie muzeum posiada w kolekcji. Na wystawie oglądać można wiekowy neon Cepelii z pl. Konstytucji. To jeden ze starszych zachowanych warszawskich neonów, którego projekt datowany jest na 1959 r.

Rzecznik wyjaśnił również, na czym polegają prowadzone obecnie prace konserwatorskie.

- Do naszych czasów zachowały się szkielety neonów - czyli metalowe podkłady, do których były zamocowane szklane rurki. To zazwyczaj najbardziej wartościowa część starych reklam neonowych, bo samo szkło w trakcie eksploatacji zużywa się i tak jest najczęściej wymieniane. 

W pierwszej kolejności poddaliśmy więc pracom konserwatorskim metalowe elementy reklamy. Zostały one wstępnie oczyszczone, usunięte zostały ogniska korozji - chodzi głównie o zatrzymanie niekorzystnych procesów, które pogłębiałyby degradację metalu. Poza tymi koniecznymi zabiegami pozostawiamy metalowe szkielety (podkłady) w ich oryginalnej formie - z naturalną, nieszkodliwą już patyną, pokazującą upływ czasu (mówimy wszak o reklamach, które mają kilkadziesiąt lat!). Napisy i kogucik są już zespawane w całość – tak jak w oryginale (dwa napisy umieszczone prostopadle względem siebie, z neonowym kogucikiem na rogu). Kierujemy się tutaj historycznymi zdjęciami, które pokazują rozmieszczenie elementów neonów. W trakcie produkcji jest szkło – przekazał rzecznik. 

Budynek Cepelii - modernistyczny obiekt, zaprojektowany przez Zygmunta Stępińskiego, został oddany do użytku w 1966 r. Remont Cepelii ruszył 31 stycznia 2024 roku. Obecnie budynek jest w trakcie prac renowacyjnych. Pawilon został rozebrany do szkieletu – z odsłonięciem stalowych belek i betonowych słupów. Początkowo nie było wiadomo, co będzie w budynku. Dopiero w maju poinformowano, że obiekt docelowo będzie mieścić jeden ze sklepów sieci Empik. 

Cepelia, czyli Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego, powstała w 1949 r. Organizacja zrzeszająca spółdzielnie rękodzieła ludowego i artystycznego prowadziła liczne placówki handlowe, zajmujące się sprzedażą wytwórstwa ludowego. Obiekt u zbiegu Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich był jednym z flagowych sklepów. Likwidacja jednej Cepelii – jako przedsiębiorstwa państwowego – nastąpiła w 1990 r., a na jej bazie powstało kilka podmiotów. W 2020 r. działalność zakończyła Fundacja Cepelia Polska Sztuka i Rękodzieło, mająca prawo towarowe do znaku i dawnych nieruchomości.